धारा १६ : नराम्रो व्यवहार, हिंसा, अनुचित प्रयोग र शोषण हुनेछैन
देशहरूले अपाङ्गता भएका व्यक्तिलाई घरभित्र र बाहिर दुवै ठाउँमा हिंसा र शोषणमा पर्न वा अनुचित प्रयोगको शिकार हुनबाट जोगाउन आवश्यक नियम र कानुनहरू निर्माण गरी लागू गर्नै पर्छ ।
यसो गर्दा महिला वा पुरूष भएकै कारणबाट हुने हिंसाका कुरालाई समेत ध्यान दिनुपर्छ । त्यो कामका लागि आवश्यक व्यवस्था मिलाउने, कानुन बनाउने, कर्मचारीलगायत सबैलाई शिक्षा तथा चेतना दिनेलगायतका उपाय अपनाउनुपर्छ । यसो गर्दा उमेर, लिङ्ग र अपाङ्गताको प्रकारले पर्ने फरकलाई ध्यान दिनुपर्छ ।
देशहरूले अपाङ्ता भएका व्यक्तिहरूमाथि हुने हिंसा, दुर्व्यवहार र अपमानका घटनाहरूको पहिचान गर्न र रोक्नका लागि सबै उपाय अपनाउनुपर्छ र यस विषयमा जनता र आफ्ना सम्बन्धित निकायका कर्मचारीलाई शिक्षित बनाउनुपर्छ ।
देशहरूले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूमाथि हुने शोषण र हिंसा रोक्न गरिएका सबै व्यवस्था राम्रोसँग कार्यान्वयन भएका छन् कि छैनन् भनेर राम्रोसँग अनुगमन गर्नुपर्छ । उनीहरूले प्राप्त गर्ने सेवाहरूमा पनि त्यस्तो किसिमको शोषण हुनबाट रोक्नुपर्छ र यस्तो शोषण नभएको निश्चित गर्नुपर्छ ।
देशहरूले शोषणमा परेका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई उमेर र लिङ्ग अनुकूल हुनेगरी आवश्यक र उचित सहयोग र सहायता दिनुपर्छ । उनीहरूलाई सुरक्षित राख्नुपर्छ र शोषण र हिंसाका कारणले असामान्य अवस्थामा पुगेका व्यक्तिलाई पुनः पहिलेकै जस्तो सामान्य अवस्थामा आउन आवश्यक सहयोग गर्नुपर्छ ।
देशहरूले शोषणका घटनाको खोजी गर्ने र पत्ता लगाउने उपयुक्त बाटाहरू निर्माण गर्नुपर्ने छ र शोषकलाई अदालतमा उभ्याउने सुनिश्चित गर्नुपर्छ ।
शोषण र हिंसाका घटनाहरू रोक्ने, हुन नदिने वा भएकालाई न्याय दिने कामममा महिला र बालबालिकामाथि हुने शोषण र हिंसालाई देशहरूले विशेष ध्यान दिनुपर्छ ।