Skip to content
A banner containing logos of NFDN, 25th Anniversay and DPI on the left side. Middle part contains National Federation of Disabled Nepal and Nothing About us, Without us. On the right side, there are illustrations of people with different kinds of disabilities.
  • गृहपृष्ठ
  • हाम्रो बारेExpand
    • हाम्रो बारे
    • संगठन संरचना
    • संघीय कार्यसमिति
    • प्रादेशिक कार्यालय
    • जिल्ला समिति
    • कर्मचारीहरू
  • हाम्रो कामहरूExpand
    • समाचार
    • सामान्य क्रियाकलापहरू
    • परियोजनाहरू
    • साझेदारहरू
  • स्रोत-सामाग्री
  • संलग्न हुनुहोस्Expand
    • सहयोग गर्नुहोस्
    • स्वयंसेवक
    • हामीसँग काम गर्नुहोस्
  • सम्पर्क
  • COVID 19Expand
    • General Guidelines
    • Rapid Assessment
    • Response

Language switcher

logo of nfdn

साङ्केतिक भाषाको सरकारी मान्यता र त्यसको आवश्यकता

Home / Articles / साङ्केतिक भाषाको सरकारी मान्यता र त्यसको आवश्यकता
December 31, 2019
  • Facebook
  • Twitter
  • Linkedin
  • Print
  • Email
  • Whatsapp

दीपावली शर्मा

साङ्केतिक भाषा आम मानसिकता अनुसार आवाजविहीन दृश्य भाषाको रूपमा परिचित होला तर आजको वैज्ञानिक तथा आविष्कारको युगमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको बुझाई प्रस्ट छ कि साङ्केतिक भाषा सुनाइ र बोलाइसम्बन्धी अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको सञ्चारका लागि पहिलो भाषा हो, जुन बहिराहरूको दैनिक जीवन यापनमा सुन्ने र बोल्ने भाषासरह प्रयोग हुन्छ । यसमा हात र औँलाहरूको चाल, अनुहार र शरीरको हाउभाउले नै विभिन्न शब्दहरू अर्थ्याइन्छ । बहिरा व्यक्तिहरुको सिर्जनाको उपज यो भाषाले कालान्तरमा प्राविधिक रूप लिँदै विकास र परिमार्जन हुँदै आइरहेको छ ।

धेरैको बुझाइमा साङ्केतिक भाषा विश्वव्यापी भाषा हो, जुन हरेक देशमा एउटै हुन्छ भन्ने पाइन्छ तर त्यस्तो होइन । हामी कतिपयलाई यिनै प्रश्नहरुको जवाफ दिंदै आइरहेका हुन्छौ कि बोलिने र सुनिने भाषासरह साङ्केतिक भाषा पनि फरक-फरक देशमा फरक-फरक तरिकाबाट निर्माण भएका हुन्छन् । जस्तै: अमेरिकन साङ्केतिक भाषा, ब्रिटिस साङ्केतिक भाषा, इन्डियन साङ्केतिक भाषा, जापानिज साङ्केतिक भाषा आदि ।

विश्वका सयौं देशले आ-आफ्ना देशका संस्कार र संस्कृतिलाई अनुसरण गर्दै साङ्केतिक शब्दहरू निर्माण गरेका हुन्छन् । कुनै देशमा त्यस देशको भौगोलिक धरातलको कारण एउटै शब्दको पनि एउटा भन्दा बढी साङ्केतिक भाषा भए पनि देशव्यापी रूपमा सबै बहिराहरूले बझ्न सक्छन् । नेपालमा पनि भौगोलिक विविधताकै कारण केही शब्दको सांकेतिक भाषा एकभन्दा बढी प्रयोग हुने गरेको छ ।

नेपाली साङ्केतिक भाषा दोभाषे शिलु शर्माद्वारा लेखिएको “नेपाली साङ्केतिक भाषाको उद्भव, विकास र स्वरूप” शीर्षकको शोधपत्र अनुसार इसाको १६ औं शताब्दीदेखि युरोप र अमेरिकाबाट जन्म र विकास भएको साङ्केतिक भाषा त्यसपछि अफ्रिका, दक्षिण अमेरिका, अष्ट्रेलिया तथा एसियामा प्रवेश र प्रयोग भएको बुझिन्छ ।

नेपालमा बहिरा विद्यालयको स्थापना २०२३ सालमा भए पनि नेपाली साङ्केतिक भाषाको प्राविधिक अभियान भने २०४५ सालबाट सुरु भएको हो । २०४५ साल अघि बहिरा विद्यालयमा पूर्णरूपमा ओठे भाषाको प्रयोग गरिन्थ्यो र साङ्केतिक भाषाको प्रयोगमा बन्देज लगाइएको थियो । हाल नेपाली साङ्केतिक भाषाका ३ हजार ८०० शब्द अनुमोदन भइसकेका छन् र तीमध्ये आधा जति शब्दमात्र शब्दकोषमा समावेश (प्रकाशित) भएका छन् । बाँकी शब्द क्रमशः थपिंदै र अनुमोदन हुँदै जाने क्रम यथावतै छ ।

विश्वभरिका १३३ राष्ट्रका बहिरा महासंघलाई सदस्यता दिएको विश्व बहिरा महासंघले साङ्केतिक भाषालाई आधिकारिक भाषाको रूपमा सरकारबाट मान्यता दिलाउन विश्वव्यापीरूपमै वकालत गर्दै आइरहेको छ । हालसम्म १२ देशले साङ्केतिक भाषालाई आधिकारिक भाषाको रूपमा मान्यता प्रदान गरिसकेका छन् । ती देशमा अफगानिस्तान, क्यानडा, जर्मनी, हङकङ, भारत, न्यूजिल्याण्ड, नर्वे, लाटभिया, दक्षिण अफ्रिका, संयुक्त राज्य अमेरिका, युक्रेन, युगोस्लाभिया रहेका छन् । अन्य देश त्यसका लागि सङ्घर्षरत रहेका छन् ।

नेपालमा पनि वर्षौँदेखि नेपाली साङ्केतिक भाषालाई कानुनी मान्यता प्राप्तिका लागि बहिराहरूका अधिकार प्राप्तिका लागि स्थापित स्थानीय बहिरा संघ तथा राष्ट्रिय बहिरा महासंघहरुमार्फत आवाज उठाउने काम हुँदै आएको छ । यसमा राष्ट्रिय अपाङ्ग महासंघ नेपालले पनि साथ दिएको छ तर सरकारी निकायको ध्यान यसप्रति ध्यान जान सकेको छैन । जसले गर्दा भाषा र सञ्चारको कठिनाइकै कारणले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको दर्जा पाएका बहिरा व्यक्तिहरू राज्यका विभिन्न अङ्गहरूमा सक्रियरूपमा सहभागी हुन सकिरहेका छैनन् । फलस्वरूप बहिरा नागरिक आफ्ना अधिकार प्राप्तिका लागि केही सीमित अन्तर्राष्ट्रिय दातृ निकायहरूको मात्र मुख ताक्नुपर्ने लज्जास्पद परिस्थितिबाट गुज्रिइरहन बाध्य छन् ।

नेपाली साङ्केतिक भाषालाई कानुनी रूपमै आधिकारिक मान्यता प्राप्तिका लागि बहिराहरूको लडाइँ यथावतै छ । तर, यो लडाइँमा सम्पूर्ण अपाङ्गता भएका तथा अपाङ्गतासँग निकट अन्य व्यक्ति एवं सङ्घ संस्थाहरुको थप साथ र सहयोगबिना अगाडि बढ्न मुस्किल पर्ने भएकाले सबैको सहयोगको निरन्तर आवश्यकता परिरहने छ ।

logo of nfdn

National Federation of the Disabled- Nepal is a national umbrella association of the organizations of persons with disabilities in Nepal. Together with our 350+ member organizations, we promote and protect the rights of persons with disabilities.

Contact Us

National Federation of the Disabled - Nepal
Bhrikutimandap, Kathmandu
Post Box No. 9188
Phone : +977-1-4231159
Fax : +977-1-4229522
Email: info@nfdn.org.np

Social Media

Facebook FacebookTwitter TwitterInstagram Instagram

© 2023 National Federation of the Disabled - Nepal | Website Developed by Diverse Patterns

  • गृहपृष्ठ
  • हाम्रो बारे
    • हाम्रो बारे
    • संगठन संरचना
    • संघीय कार्यसमिति
    • प्रादेशिक कार्यालय
    • जिल्ला समिति
    • कर्मचारीहरू
  • हाम्रो कामहरू
    • समाचार
    • सामान्य क्रियाकलापहरू
    • परियोजनाहरू
    • साझेदारहरू
  • स्रोत-सामाग्री
  • संलग्न हुनुहोस्
    • सहयोग गर्नुहोस्
    • स्वयंसेवक
    • हामीसँग काम गर्नुहोस्
  • सम्पर्क
Search